दहा रुपये

“पप्पा, तुम्ही एकदा शाळेत या ना.  तो एक मुलगा माझ्याकडे दहा रुपये मागतो रोज.", सार्थक शाळेत निघताना हेल काढून त्याच्या स्टाईलमध्ये अर्धा रडत आणि अर्धा बोलत मला सांगत होता.

"कोण? तुझ्या वर्गातला आहे का ?", मी त्याला जवळ घेऊन विचारलं.

"नाही.  चौथीतला आहे.  ती दोन मुलं येऊन माझ्याकडे दहा रुपये मागतात सारखी.  आणि नाही दिले तर मारेन म्हणतात", त्याचा तोच सूर होता.

"तू घेतलेस का त्यांच्याकडून?", मी विचारलं

"नाही"

"मग का मागतायत ते?  बाईंना नाव सांगितलंस?", मी विचारलं.

"बाईंना सांगितलं.  पण बाई म्हणतात तुमच्या आपापसातल्या कंप्लेंट माझ्याकडे आणायच्या नाहीत.", त्याचा सूर काही बदलत नव्हता.

"जल्ल मेल्याचं तोंड ते.  कशाला बारक्या पोराला त्रास देतात? परवा पण सांगत होता तो मला.  कोण ती पोर बघ जरा जाऊन एकदा", आईमधला वकील जागा झाला.  मी लक्ष दिलं नाही.

"तू खरंच नाही घेतले पैसे?", मी विचारल.

"नाही पप्पा.  खरंच नाही", त्याने रेटून सांगितलं.

"बाई ऐकत नसतील तर प्रिन्सिपल बाईंकडे जा.  आपण घाबरायचं नाही.  घाबरल्यावर समोरचा अजून घाबरवण्याचा प्रयत्न करतो.  त्याला सांग तू त्रास दिलास मला तर मी माझ्या मम्मी-पप्पाना घेऊन येईन शाळेत", मी त्याला समजावत होतो.  त्यानेही काहीतरी समजल्यासारखं केलं.

तसा त्याने आतापर्यंत आम्हाला न विचारता कधी पैशाला हातही लावला नाही.  साधा दुकानात कधी कोणती वस्तू आणायला गेला तरी उरलेले सुट्टे पैसे तो हातात आणून देतो.  एकदा त्याने असेच उरलेल्या पैशातून चॉकलेट्स आणले होते पण त्याला त्याविषयावर मी नाराजी दाखवली म्हणून पुन्हा त्याने कधीच तसं काही आणलं नाही.  मग या दुसरीच्या मुलाचा चौथीच्या मुलाशी काय संबंध?  आणि एवढ्या मुलांमध्ये तो सार्थक कडेच का पैसे मागेल हे कळत नव्हतं.  मी सहसा त्याच्या प्रॉब्लेममध्ये कधी पडत नाही.  त्याचे प्रॉब्लेम्स त्यानेच सॉल्व्ह करावेत ही ईच्छा असते.  "आपला तो बाब्या आणि दुसऱ्याचं ते कार्ट" ही मानसिकता तर अजिबात नसते आणि घरातही ती निर्माण होऊ देत नाही.

मी त्याला एकदा असाच पुन्हा विषय काढून त्या मुलाशी ओळख कशी झाली हे समजून घेण्याचा प्रयत्न केला तेव्हा समजलं की तो मुलगा सार्थकला कधी शाळेच्या लाईनमध्ये घ्यायचा सार्थक पहिलीला असताना.  मी पुन्हा एकदा पैसे सार्थकने घेतलेत का हे कन्फर्म करण्याचा प्रयत्न केला पण प्रतिसाद "नाही" असाच होता.  पुढे एक दोन वेळा त्याने तक्रार केली तेव्हा स्कुल व्हॅनच्या ड्राइवरला नक्की कुणी त्याच्याकडे असे पैसे मागतं का ते चेक करायला सांगितलं.  पण तो मुलगा रोज पैसे मागत नव्हता त्यामुळे ड्राइवरच्यासुद्धा नजरेत कधी आलं नाही.

वार्षिक परीक्षा सुरु होण्याआधी शाळेची तयारी चालू असताना त्याने मला पुन्हा तोच विषय बोलून दाखवला. 

"पप्पा मी खोटं बोललो तुमच्याशी", त्याचा त्याच्या शर्टाशी चाळा चालू होता, "मी घेतलेले पैसे त्याच्याकडून".  माझ्यासाठी थोडं शॉकिंग होतं पण मी तसं दाखवलं नाही. 

"कशासाठी घेतले होते?", मी विचारलं.

"बाईंनी फोटोसाठी मागितले होते फ़ंक्शनच्या मागच्यावर्षी", त्याने सांगितलं.

"मग माझ्याकडून का नाही घेतले? मी तुला दिले नाही असं कधी झालं का?", मी थोडी नाराजी दाखवत म्हटलं.

"तसं नाही पप्पा.  मी विसरलेलो.  बाई म्हणाल्या होत्या काहीही करून घेऊन या.  मी घाबरून त्याच्याकडून घेतले", तो माझ्या जवळ येऊन सांगायला लागला.

"मग मी तुला इतक्या वेळा विचारलं तू सांगितलं का नाहीस?  आपण त्याच वेळी दिले असते ना.  त्याचे पैसे घेऊन तू मलाच त्याच्याशी बोलायला नेत होतास", माझ्या स्वरात नाराजी कायम ठेवली.

"मला भीती वाटत होती.  मला माराल म्हणून मी नाही सांगितलं", तो थोडा नरमल्यासारखा झाला.

"तू खरं बोलतोस तेव्हा कधी मी तुला ओरडतो तरी का?", मी त्याला जवळ घेऊन विचारलं.  त्याने नकारार्थी मान हलवली.

"सॉरी पप्पा", त्याच्या डोळ्यात पाणी होतं. मी खिशातला दहाचा डॉलर काढला. 

"त्याला दे आज.  आवर्जून सॉरी बोलायचं लेट झालं म्हणून.  आणि नंतर थँक्यूसुद्धा म्हणायचं त्याने मदत केली म्हणून", मी त्याच्या हातात डॉलर देत म्हटलं.  त्याने एकसाईटमेन्टमध्ये होकारार्थी मान हलवली.  डॉलर खिशात ठेवला "थँक यू पप्पा" म्हणत माझ्या गळ्यात हात घालून माझ्या गालाचा मुका घेतला आणि शूज घालायला बसला.

त्यादिवशी त्याचं हे दहा रुपयाचं प्रकरण संपलं होत.  एका गोष्टीच वाईट वाटत होतं की ओरडण्याचा किंवा माराच्या भीतीने त्याने हि गोष्ट माझ्यापासून इतके दिवस लपवली आणि एका गोष्टीचा आनंदही होता कि त्याला अजूनही माझ्याशी खरं बोलण्यास वेळ लागला तरी अडथळा वाटत नव्हता.

धन्यवाद,
सुबोध अनंत मेस्त्री

9221250656

#sahajsaral