आठवणीतला गारवा

आठवणीतला "गारवा"

- सुबोध अनंत मेस्त्री

आमच्या घरातला दीड दिवसाचा गणपती निघायला तसा अजून तासभर वेळ बाकी होता.  घराच्या मोठ्या खिडकीला लागून प्लास्टिकच्या आराम खुर्चीवर मी बाहेरचा पाऊस पाहत रेलून बसलो होतो.  रात्रीच बऱ्याच वेळेचं जागरण असल्याने सगळे बेडरूममध्ये आराम करत होते.  आमच्या करंजाडेच्या  घराच्या खिडकीसमोरूनच डोंगर सुरू होतो. बिल्डिंग आणि डोंगरामध्ये फक्त एक छोटा  रस्ता.  डोंगर सुरू होतानाच पायथ्याशी एक झोपडी.  कदाचित बाजूला बिल्डिंगच काम चालू असणाऱ्या कामगाराची असेल.  गावाच्या घराला शोभेल अस विटांच घर.  घरासमोर बांधलेल्या बकऱ्या पावसात भिजत होत्या.  घराच्या मागे चढणीवर झुडपं साफ करून त्यांनी काही भाज्यांची लागवड केली आहे.  तिथून थोडं चढण गेल्यावर एक खड्डा आहे ज्यातून उरणवरून माल वाहून नेणाऱ्या मालगाडीचा ट्रॅक जातो. पुढे पुन्हा थोडा डोंगर नंतर पनवेल पासून उरण ला जाणारा एक्सप्रेसवे आणि तो रस्ता क्रॉस केल्यावर खऱ्या डोंगराची सुरुवात.  हे इतकं काही मध्ये आहे हे खिडकीतून जाणवतच नाही.  अस वाटत की खिडकीसमोरच्या रस्त्यासमोरूनच डोंगर सुरू होत असेल.  या डोंगराच्यामागे थोडा लांब एक मोठा डोंगर आहे.  पलीकडे दिसणारा तो डोंगर पावसामुळे एवढा झाकोळला होता की मागे पूर्ण सफेद पांढरा कापड आणि त्यासमोर एकदम ठळक उठून दिसणार एक नारळाचं झाड असच काहीस भासत होत.  रस्त्याच्या पलीकडे उजव्या बाजूला बिल्डिंगचा पाया खणण्याची जबाबदारी एवढ्या मुसळधार पावसात एका जेसीबीवर येऊन ठेपली होती आणि ए-के फोरटी सेवन गन मधून फायर झाल्यावर होणाऱ्या आवाजासारखाच आवाज करत त्याच्या टोकेरी ड्रीलिंग मशीनचा जसा त्या दगडावर आघात होत होता तसा त्या दगडाचे तुकडे होऊन बाजूला पडत होते.  पुन्हा त्याच मशीनने हाताच्या पंजाने साफ करावे तसे ते झालेले तुकडे बाजूला सारीत पुन्हा एकदा अजून खोलवर खणण्यास ती मशीन पूढे सरसावत होती.

माझ्या विचारांचं ही तसच झालं होत.  तो मुसळधार पाऊस आणि  जेसीबीचा सातत्याने होणाऱ्या नादाने माझ्याही विचारांची तंद्री लागली आणि कुठेतरी खोलवर भूतकाळात माझं मन जुन्या गोष्टींचा शोध घेण्यात रमून गेलं.  गारवामधली गाणी आठवली तसे ओठ पुन्हा पुटपुटायला लागले.  आता पूर्वीसारखी कॅसेट किंवा सीडी शोधावी लागली नाही.  सरळ मोबाईलमध्ये युट्युबवर जाऊन गारवा सर्च केलं आणि गारवाची सर्व गाणी असणारी प्लेलिस्ट ब्लुटूथ स्पीकरवर चालू केली.  पुन्हा एकदा बाहेरचा पाऊस पाहत खुर्चीवर रेलून बसलो. 

मन १७ वर्ष मागे जाऊन आमच्या चाळीत पुन्हा एकदा घराबाहेरच्या नळावर पाणी भरायला लागलं.  दोन घरामध्ये एक नळ असल्याने आता 20 मिनिटांच्या नंबरऐवजी दोन तासात केव्हाही पाणी भरता येत होतं त्यामुळे गोष्टी थोड्या सोयीस्कर होत्या.  नाहीतर पूर्वी 20 मिनिटात मोठा ड्रम, घरातल्या बादल्या, टाकी, टोप, टब, आणि एका रांगेत एकावर एक अशी हंड्याची दहीहंडी करून त्यावर कळशीचा कळस चढवावा लागायचा.  त्यातही नळ घरात नव्हता.  7 लोकांमध्ये मिळून एक कॉमन हापशी.  मग ते हापसायला एक जण, पाणी घेऊन यायला एक जण, दारातून घरात पाणी घ्यायला एक जण आणि घरात पाणी ओतायला आई अश्या जबाबदाऱ्या वाटून दिलेल्या  होत्या.  हंड्यात चाळीतल्या घरांच्या पत्र्यावरून ओघळणाऱ्या  पागोळ्यांचं पाणी पडू नये म्हणून त्यावर एक ताट ठेवायचं हेच काय ते आमचं हायजेनिक पाणी.  घड्याळ्यातल्या काट्यावर सगळं चालायचं.  चाळीतल्या बायका नंबर मिनिटभरही मागे पुढे सरकू द्यायच्या नाहीत.  आणि त्यात जर पाण्याचा प्रेशर स्लो असेल तर बायकांचं आपापसात धुसफूसन सहज दिसायचं.  पण जे असेल ते तेवढ्यापुरतीच.  संध्याकाळच्या जेवणातल्या भाज्या घराघरात एक्सचेंज व्हायच्याच.  आता नळ दारात असल्याने थोडं सोयीनं सावकाश पाणी भरता येत होतं. 

दादा आणि अण्णा कामावर असल्याने आणि माझा दहावीचा क्लास संध्याकाळी असल्याने पाणी भरण्याची जबाबदारी माझी होती.  दादाने दहावीच्या सुरुवातीस मे महिन्यातच गारवाची कॅसेट आणली होती आणि ती आम्हा तिघा भावांना खूपच भावली होती.  अर्ध्या तासात पाणी भरत असताना मोठया आवाजात कॅसेट चालू केली की ती अगदी क्लासला निघेपर्यंत चालूच असायची.  वर्षभरात किमान दोन ते तीन हजार वेळा ती ऐकली असेल पण मोह आवरत नव्हता.  ए साईड संपली की पुन्हा बी साईड आणि ती संपली की पुन्हा ए.  मलातर त्या प्रत्येक गाण्यामधली म्युजीक कितीवेळ वाजते हे सुद्धा पाठ झालं होतं.  आणि स्वाभाविकच कॅसेटचा मोठा आवाज आणि त्यात जबरदस्तीने माझा, ऐकून पूर्ण चाळीमध्येही या अलबमची गाणी सर्वाना पाठ झाली होती.  सुर्यवंशम मुव्हीमध्ये जसा अमिताभ "दिल मेरे तू दिवाना है" गायला लागला की लहान पोरांची झोपण्याची वेळ असायची तसा आमच्या चाळीत "गारवा" लागलं की मेस्त्रीची पाणी भरण्याची सुरुवात झाली हे चाळीतल्या लोकांना कळायचं.  पूर्ण दहावी मी फक्त त्याच गारवा कॅसेटवरच काढली.  पुढे जाऊन कॅसेटचा सीडी प्लेअर झाला आणि गाणी "गारवा" वरून "गारवा" अधिक "सांजगारवा" वर सरकली.  पण मजा तीच होती.  माझ्याबरोबर माझ्या मित्रांनाही ही गाणी ऐकण्याची जबरदस्ती होतीच.  किरणलाही ती कॅसेट ऐकायला दिली होती.  एकदा किरणच्या घरी गेल्यावर किरणची आई म्हणाली, "कसली गाणी ऐकतोस रे उगाच.  'माझी आठवण येते का' कशाला पाहिजे?", मी आणि किरण फक्त हसलो.  किशोरवयात आलेली आणि नुकतीच प्रेमात पडायला लागलेली पोर अशी रोमँटिक गाणी ऐकताना 'आपल्यालाही एखादी गर्लफ्रेंड असावी' असणारी ही फिलिंग आता या आईला कशी एक्सप्लेन करणार?

सीडी प्लेअरही जाऊन आता त्याची जागा स्मार्टफोनने घेतली.  सध्या गाणी रिवाईंड करण्यासाठी रिव्हर्सच बटन दाबाव लागत नाही किंवा कॅसेट अडकली म्हणून कॅसेट दुरुस्त करायला पेन घेऊन बसावं लागत नाही.  आता गाणी अडकतात स्मार्टफोन स्लो असेल तर किंवा नेट स्लो असेल तर.  गारवाची गाणी मोबाईल मध्ये नव्हती पण युट्युबवर सहज सापडली.  पूर्वी कॅसेट असण्याशिवाय पर्याय नव्हता.  मग ती घेण्यासाठी मित्राच्या घरी जाणं आलंच.  आता  बऱ्याच गोष्टी सहज शक्य झाल्यात पण त्या मिळवण्यासाठी जो पूर्वीचा थ्रिल होता तो गमावून बसल्यासारखं वाटतं. 

मोठी खिडकी, समोर हिरवागार डोंगर, मुसळधार पाऊस, हवेत बाय डिफॉल्ट असणारा गारवा.  "गावच्या घरातल्या खिडकीत बसून, गारवाची गाणी ऐकत, चहाचा घोट घेत बाहेर हिरवागार वातावरण बघत राहायला मस्त  मजा येईल", दादाचा त्यावेळचा डायलॉग आठवला आणि पुढच्याच क्षणाला प्रतिभा माझ्यासमोर गरम चहा घेऊन उभी होती.

#sahajsaral